RATOWNICTWO MEDYCZNE – PIERWSZA POMOC
1. Wprowadzenie – czym jest pierwsza pomoc?
Pierwsza pomoc to zespół czynności podejmowanych wobec osoby poszkodowanej w sytuacji nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Jej celem jest podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych, zapobieganie pogorszeniu stanu oraz stworzenie warunków do skutecznego leczenia przez służby medyczne.
Udzielenie pierwszej pomocy jest obowiązkiem prawnym oraz moralnym każdego człowieka. Nie wymaga specjalistycznej wiedzy – liczy się szybka reakcja, bezpieczeństwo i zastosowanie podstawowych procedur.
2. Zasady ogólne – bezpieczeństwo i ocena sytuacji
Przystępując do udzielania pomocy należy:
Zadbać o własne bezpieczeństwo – ocenić, czy miejsce jest wolne od zagrożeń (ruch drogowy, prąd, ogień, substancje chemiczne).
Zabezpieczyć miejsce zdarzenia – trójkąt ostrzegawczy, światła awaryjne, wyłączenie zapłonu, odciągnięcie poszkodowanego z zagrożonej strefy (jeżeli to konieczne i bezpieczne).
Ocenić liczbę poszkodowanych i charakter zdarzenia.
Wezwać pomoc, jeśli sytuacja tego wymaga.
3. Schemat postępowania – ABC pierwszej pomocy
ABC to uniwersalny schemat szybkiej oceny stanu poszkodowanego:
A – Airways (drożność dróg oddechowych)
Sprawdź przytomność („Proszę otworzyć oczy”, „Czy mnie Pan/Pani słyszy?”).
Jeśli brak reakcji → wołaj o pomoc i delikatnie udrożnij drogi oddechowe przez odchylenie głowy i uniesienie żuchwy.
Usuń z ust widoczne ciała obce (nie wkładaj palców na ślepo!).
B – Breathing (oddech)
Oceń oddech przez 10 sekund – „widzę, słyszę, czuję”.
Prawidłowy oddech to minimum 2–3 spokojne oddechy w czasie 10 sekund.
C – Circulation (krążenie)
Jeśli oddechu brak → rozpocznij natychmiast uciski klatki piersiowej.
Jeśli oddech jest prawidłowy → ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, monitorując jego stan do przyjazdu ratowników.
4. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO)
RKO to kluczowa czynność zwiększająca szanse przeżycia osoby nagle zatrzymanej krążenia.
Dorośli:
Uciski klatki piersiowej:
Miejsce: środek mostka
Głębokość: 5–6 cm
Tempo: 100–120/min
Proporcja: 30 uciśnięć → 2 oddechy ratownicze
Jeśli nie wykonujesz oddechów ratowniczych → uciski ciągłe.
Dzieci:
Głębokość uciśnięć ok. 1/3 wysokości klatki piersiowej
Początek od 5 wdechów ratowniczych.
Następnie proporcja: 15 uciśnięć → 2 oddechy ratownicze
Niemowlęta
Uciski dwoma palcami
Wdechy delikatne, obejmujące usta i nos dziecka.
Początek od 5 wdechów ratowniczych.
Proporcja: 15 uciśnięć → 2 oddechy ratownicze
5. AED – Automatyczny Defibrylator Zewnętrzny
AED analizuje rytm serca i instruuje ratownika, kiedy wykonać defibrylację. Procedura:
1. Włącz urządzenie.
2. Odsłoń klatkę piersiową i naklej elektrody zgodnie z obrazkami.
3. Nie dotykaj poszkodowanego, gdy AED analizuje rytm.
4. Po zaleceniu defibrylacji – upewnij się, że nikt nie dotyka poszkodowanego.
5. Po wyładowaniu – natychmiast wróć do RKO.
Urządzenie mówi krok po kroku, co robić – nie można się pomylić.
6. Utrata przytomności
Jeśli poszkodowany oddycha:
Ułóż w pozycji bocznej ustalonej.
Kontroluj oddech do przyjazdu pomocy.
Jeśli nie oddycha:
Rozpocznij RKO i użyj AED, jeśli jest dostępny.
7. Zadławienia i niedrożność dróg oddechowych
Objawy:
niemożność oddychania, sinica
chwytanie się za szyję
brak możliwości mówienia czy kaszlu
Postępowanie u dorosłych i dzieci > 1 rok
1. Zachęcaj do kaszlu.
2. Jeśli nieskuteczny → 5 uderzeń w okolicę między łopatkami.
3. Jeśli brak efektu → 5 uciśnięć nadbrzusza (Heimlich).
4. Naprzemiennie powtarzaj pkt.2 i 3 ( 5+5).
Niemowlęta
5 uderzeń między łopatki, trzymając niemowlę głową w dół
6 uciśnięć klatki piersiowej (nie brzucha!)
8. Krwotoki i rany
Krwotok zewnętrzny
Mocny, bezpośredni ucisk rany dłonią lub opatrunkiem.
Jeśli opatrunek przesiąknie – nie zdejmuj go, dołóż kolejne warstwy.
W sytuacjach skrajnych (amputacje, urazy taktyczne) → założenie opaski zaciskowej powyżej rany.
Krwotok z nosa
Pochylenie głowy do przodu
Ucisk skrzydełek nosa 10–15 minut
Schłodzić kark i nasadę nosa
9. Urazy (złamania, skręcenia, zwichnięcia)
Unieruchomienie obejmujące co najmniej dwa sąsiednie stawy w przypadku podejrzenia złamania, w przypadku skręcenia lub zwichnięcia unieruchomienie obejmuje dwie sąsiadujące kości.
Nie nastawiaj złamania samodzielnie!
Chłodzenie miejsca urazu przez 15–20 minut (owinięty lód / zimny okład).
W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa – nie ruszaj poszkodowanego, chyba że grozi mu inne niebezpieczeństwo.
10. Oparzenia
Chłódź miejsce oparzenia letnią wodą minimum 20 minut.
Usuń biżuterię z oparzonego miejsca (puchnięcie!).
Nie stosuj: tłuszczu, maści, pasty do zębów, spirytusu.
Nie przebijaj pęcherzy.
Oparzenia chemiczne – spłukuj dużą ilością wody, usuń skażoną odzież.
11. Zasłabnięcie
Jeśli osoba jest przytomna – ułóż na plecach, nogi lekko unieś do góry, zapewnij dostęp świeżego powietrza (rozepnij ubranie, otwórz okno, usuń tłum z otoczenia)
Zastosuj wywiad ratowniczy (SAMPLE):
S – symptomy – co boli, objawy
A – alergie – czy jest na coś uczulony
M - medykamenty – jakie leki przyjmuje
P – przebyte choroby -
L – lunch – co jadł ostatnio
E – ewentualne okoliczności – czy coś się stało przed zdarzeniem
11. Podejrzenie zawału serca
Objawy: silny ból w klatce piersiowej, ból promieniujący do ramienia, szyi, żuchwy, duszność, zimne poty, mdłości.
Wezwij jak najszybciej pomoc (112)
Ułóż osobę w pozycji półsiedzącej
Uspokój i ogranicz wysiłek fizyczny.
Sprawdzaj czynności życiowe, w razie zatrzymania czynności życiowych rozpocznij RKO
Użyj AED
12. Wzywanie pomocy – numery alarmowe
Zadzwoń 112.
Przekaż operatorowi:
1. Dokładne miejsce zdarzenia, jeżeli nie znasz adresu – charakterystyczne punkty otoczenia
2. Rodzaj zdarzenia
3. Liczbę poszkodowanych
4. Stan poszkodowanego (czy oddycha, czy jest przytomny)
5. Swoje dane i numer telefonu
Nie rozłączaj się, dopóki operator nie zakończy rozmowy.
12. Podsumowanie
Skuteczna pierwsza pomoc opiera się na:
zachowaniu spokoju, nie dopuszczeniu do paniki!
dbaniu o własne bezpieczeństwo,
szybkim wezwaniu pomocy,
stosowaniu podstawowych procedur,
ciągłym szkoleniu i utrwalaniu umiejętności.
Pamiętaj! Wsparcie psychiczne poszkodowanego uspokoi go i ułatwi Ci udzielanie pomocy
Pierwsze minuty po wypadku decydują o życiu – dlatego warto być przygotowanym.
